Benzoesan sodu – związek organiczny, sól sodowa kwasu benzoesowego
o wzorze C6H5COONa.
W warunkach standardowych jest to białe, krystaliczne ciało stałe. Dobrze rozpuszcza się w wodzie (w temperaturze 20 °C 55 g na 100 cm³).
W badaniu The International Programme on Chemical Safety nie stwierdzono szkodliwego wpływu dziennych dawek 647-825 mg benzoesanu sodu/kg masy ciała człowieka.
Benzoesan sodu jest szeroko stosowany jako środek do konserwacji żywności o symbolu wg nomenklatury Unii Europejskiej E211. Ze względu na właściwości bakteriostatyczne i fungistatyczne przy pH < 3,6, jest efektywny do konserwacji produktów spożywczych wykazujących odczyn kwaśny. Pełni również rolę solubilizatora np. w połączeniu z kofeiną w preparacie Coffeini et Natrii benzoas.
Stosuje się go do konserwacji, między innymi:
* przetworów owocowych (dopuszczalna zawartość: 0,5 g na kg produktu),
* przetworów warzywnych, różnych sałatek (<1 g/kg),
koncentratu pomidorowego (1,5 g/kg - dot. półproduktu),
* konserw rybnych, ryb (<1 g/kg, krewetki gotowane <2 g/kg),
* napojów gazowanych (<0,15 g/litr) ,
* margaryny.
Benzoesan sodu działa drażniąco na śluzówkę żołądka, dlatego spożycie zawierających go produktów może u osób nadwrażliwych (np. chorych na chorobę wrzodową) powodować dolegliwości bólowe. W połączeniu z witaminą C (E300) może przekształcić się w rakotwórczy benzen, co ma znaczenie szczególnie w przypadku napojów gazowanych, w których stosuje się jednocześnie obie te substancje. Temperatura i naświetlenie to czynniki przyspieszające formowanie się benzenu.
Benzoesan sodu ma dość szerokie zastosowanie w pirotechnice amatorskiej, jak i komercyjnej. Wykonuje się z niego m.in. mieszanin świszczących (pot. świszczała lub SSA). Jest dobrym żółtym barwnikiem płomienia (dzięki zawartości sodu), który spalając się wytwarza duże ilości gazów.
Konserwanty i inne chemiczne dodatki zawarte w produktach spożywczych mogą - w przypadku osób genetycznie predysponowanych - stanowić przyczynę różnych chorób alergicznych lub potęgować objawy alergii na inne substancje. Najbardziej niebezpiecznymi związkami są benzoesan sodu, dwutlenek siarki, siarczyny, azotany i azotyny.
Niewiele osób wie, że pod symbolem E może się też kryć nazwa całkowicie naturalnej substancji, np. wit. C, glicerydów czy benzoesanu sodu, który jemy razem z owocami jagodowymi.
Benzoesan sodu występuje naturalnie w: jabłkach, śliwkach, żurawinie, cynamonie, herbacie, jagodach, borówkach, goździkach, grzybach. Przetwory np. z borówek nie wymagają przez to stosowania konserwantów.
Benzoensan sodu może występować prawie wszędzie w środowisku. W zależności od tego czy występuje w formie niezdysocjowanej czy
zdysocjowanej (oddzielonej) - zależy od warunkow fizyczno-chemicznych. Istnieją raporty na temat analizy jakościowej benzoensanu sodu w rożnych środowiskach tak jak powietrze, deszcz czy śnieg, wody powierzchniowe i gleba, ale nie zawierają one analizy ilościowej.
Analizy ilościowe czynnikow stężenia benzoensanu sodu w wielkomiejskim powietrzu w Pasadenii, California (USA) wahały się w zakresie 0.09-0.38 µg/m3. Bylo to porównywalne do ilościowych pomiarów z 1984 w Los Angeles, California (USA), które dowiody stężenia 0.005-0.13 µg/m3 (n = 8) (Kawamura et al., 1985) w powietrzu atmosferycznym.
Większość z ilościowych danych zebranych z próbek wody odnosi się do stężenia benzoensanu sodu w wodach gruntowych 27.5 mg/litr mierzonego w najbliższej okolicy wskazanego źródła.
Benzoensan sodu wystepuje naturalnie w formie wolnej i wiązanej w wielu roślinach i gatunkach zwierząt. Jest naturalnym produktem przemiany materii u roślin i organizmów. Znaczne ilosci znaleziono w większości jagód (żurawina, borówka czarna). Benzoensan sodu tworzy się także w jabłkach zakażonych grzybem nectria galligena i w sosnach szczepionych przeciwko chorobotworzym nicieniom.
Wśród zwierząt benzoensan sodu rozpoznano głównie u zwierząt wszystkożernych w organach wewnętrznych i mięśniach "Lagopus mutus" jak również w gruczołach wydzielania samców "ovibos moschatus" azjatyckich słoni.
Dzięki występowaniu w wielu organizmach, benzoensan sodu jest naturalnie obecny w pożywieniu.
Kilka typowych przykładów wyszczególniających omawiane zakresy
w wybranych produktach (źródło Sieber, 1989) |
| Mleko (śladowo) |
6 mg/kg |
| Jogurt |
12-40 mg/kg |
| Ser (śladowo) |
40 mg/kg |
Ziemniaki, fasola, zboże, płatki zbożowe (śladowo)
|
0.2 mg/kg |
Mąka sojowa, orzechy
|
1.2-11 mg/kg |
W miodzie w zależności od kwiatów z których był zbierany znaleziono związki wolnego benzoensanu sodu w stężeniu 10-100mg/kg
(Steeg & Montag, 1987). |
Ponieważ benzoensan sodu (i jego składniki) wykorzystywany jest do konserwowania żywnosci, niektóra przetwarzana żywność zawiera sztucznie wysublimowane (podniesione) stężenie tych substancji.
E 210 - kwas benzoesowy, syntetyczny konserwant produkowany z toluenu, choć występuje również w postaci naturalnej w przyrodzie. Używany jako środek przeciw drożdżom oraz bakteriom w kwaśnych produktach. Nie są skuteczne przeciwko grzybom i w produktach z pH powyżej 5 (lekko kwaśne lub obojętne). Kwas benzoesowy i benzoesany występują w obejmujących szeroki zakres kwaśnych lub słabo kwaśnych produktach. Dopuszczalna dzienna dawka zostala ustalona do 5 mg/kg masy ciała. Brak efektów ubocznych, czasem delikatne alergie.
Kwas benzoesowy zawarty jest w: galaretkach, w sokach owocowych, w napojach bezalkoholowych, margarynie, piwie. U niektórych osób podrażnia śluzówkę żołądka i jelit oraz wywołuje swędzącą wysypkę.
E 211 - benzoesan sodu - konserwant otrzymywany syntetycznie z toluenu. Występuje też w postaci naturalnej w przyrodzie. Lecz spotkamy go również
w niektórych produktach mlecznych (jako efekt fermentacji bakteryjnej). Stosowany przeciwko drożdżom, jak i bakteriom w kwaśnych produktach. Nie są skuteczne przeciwko grzybom i w produktach z pH powyżej 5 (lekko kwaśne lub obojętne). Dopuszczalna ustanowiona dawka w ciagu doby wynosi do
5 mg/kg masy ciała. Brak efektów ubocznych, sporadycznie lekkie objawy alergi.
Benzoesan sodu - substancja konserwująca działająca w środowisku kwaśnym, powszechnie stosowana w napojach gazowanych, occie i płynach do płukania jamy ustnej.
Benzoesan sodu jest najbardziej niebezpiecznym konserwantem zawartym
w niektórych sosach, niektórych ketchupach i w serze. Nie wszystkie sosy
i ketchupy zawierają benzoesan, dlatego tak ważne jest sprawdzanie ich składu na etykietach. Stwierdzono, że stała ekspozycja na niskie dawki benzoesanu sodu powoduje przewlekłe alergie (u 8,8% osób cierpiących na nieżyt błony śluzowej nosa).
Benzoesan sodu jest również znanym czynnikiem wywołującym pokrzywkę
u przynajmniej 10% osób podatnych na to schorzenie.
Osoby cierpiące na astmę aspirynową są szczególnie predysponowane do napadu astmy po spożyciu żywności zawierającej nawet małe ilości benzoesanu sodu.
Źródło:INCHEM International Programme on Chemical Safety
wiseGEEK
Benzoesan sodu, który jest stosowany w niektórych produktach Forever nie jest konserwantem syntetycznie otrzymywanym, a jest naturalnego pochodzenia i w ilościach śladowych dużo poniżej dopuszczalnych wielkości przewidzianych odpowiednimi przepisami. Np. w miąższu aloesowym zawartość ta wynosi 0,006%.
Ale gdyby go nawet w tych śladowych ilościach nie było wcale taki preparat byłby niebezpieczny do spożycia, bylibyśmy narażeni na rożne grzyby
i bakterie które mogą się rozmnażać w danym produkcie.
